Cami ve Minare Aydınlatma

Mimarlığın 4. Boyutu:  Aydınlatma

Aydınlatma teknolojisinin gelişmesi, ışık sanatı kavramının da mimariye girmesine yol açmıştır. Aydınlatma artık, mimarlığın dördüncü boyutu olarak kabul edilmektedir.

Aydınlatma, bireysel ve toplumsal yaşama daha fazla girmeye başlamıştır. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren modern mimariye yapay ışık uygulamalarının katkısı ve önemi giderek artmıştır.

Işık, fark ettirir

İnsan tarafından kontrol edilir hale gelen ışık,  mimariye de farklı bir boyut katarak, fark edilmeyenlerin algılanmasını sağlamaya, vurgulamak istenilen şeye göre hedefe hizmet etmeye başlamıştır. Aydınlatma, günümüz insanının en popüler konuları arasındadır. Konu artık oldukça dikkat çekici ve pek çok insanın ilgi odağındadır.

Aydınlatma, ışıkla mekanın düetidir

Binalar, çeşitli renklerle aydınlatılma çabası içindedir ve aydınlatmayla dikkat çekilmek istenmektedir. Buna ışık oyunu demek de mümkündür. Aydınlatma, ışıkla mekânın düetidir. Vurgulamak, önem vermek, dikkat çekmek, beğendirmek, hafızalara kazımak, ziyaretçi çekmek, etkilemek gibi pek çok amaçla, tarihi eserler ve önemli yapılar aydınlatılırken ışıkla mekanın düeti de izlenir.

Aydınlatma, bir tarihi eserin ilgili bölümlerinin güneş battıktan sonra da vurgulanmasına yardımcı olmaktadır. Şehirler artık geceleri, bina, anıt, tarihi eser aydınlatmalarıyla bir ışık cümbüşüne sahne oluyor. Parıldayan binalar, köprüler, camiler, minareler şehir siluetini öne çıkararak hem sakinleri hem de turistleri çekiyor, ilgi odağı haline geliyor.

İzleyicilerine muhteşem bir ışık-mekan düeti sunmanın gayretini sergiliyor. Çoğu ziyaretçi, gündüzleri şehri donatan tarihi eserlerin,  anıtların, kültür ve sanatın tadını çıkarır, güneş battığında da aydınlatma tasarımıyla oluşan muhteşem bir manzaranın ve farklı bir şehrin keyfini sürer,ışık-mekan düetiyle sabaha kavuşur.

Ayasofya (Hagia Sophia)’da doğal aydınlatma farkı

Bizanslı mimarlar, doğal ışığın temel bir yapı malzemesi olarak görülmesi gerektiğini fark ederek Ayasofyayı yaptı. Bu basit farkındalık, Ayasofya'nın mimarlık tarihinin en büyük başyapıtlarından biri olmasına yol açtı. Ayrık ancak vurgulayıcı bir şekilde yapay ışık, benzersiz yoğunluğu ve güzelliği vurgulamaya yardımcı oldu.

Aydınlatma, ışığın sanata dönüşmesidir

Aydınlatma, sadece nesneleri aydınlatmak için ışıkların kullanılması, farklı unsurların üst üste bindirilmesi değil, ışıkların sanatsal olarak yeniden oluşturulmasıdır. Onun için ışık-mekan düeti farklı bir sanattır.

Aydınlatma tasarlarken, yapının yerleşimini diğer görünür yapılarla ilişki içinde değerlendirmek ve bir önem hiyerarşisi oluşturmak önemlidir. Bir yapının aydınlatılması birçok yolla elde edilebilir. Bu yöntemlerin her biri de çeşitli seçenekler sunar.

Etkili bir aydınlatma tasarımı oluşturmada bu seçeneklerin birlikte nasıl davranacağını anlamak çok önemlidir. Yapay aydınlatma, yansıma yaptığı birimi normal gün ışığına yakın göstermelidir.

Aydınlatma, yapının kendini daha iyi anlatmasını sağlamalı

Aydınlatma planlamasında profesyonel aydınlatma uzmanlarına ihtiyaç vardır. Aydınlatma elemanları - hem iç hem de dış - asla ön planda olmamalı ve mekanda hissedilmemeli, sadece sağladığı ışığa önem verilmelidir. Bu şekilde aydınlatma unsurlarının kullanıldığı dini yapılara gereken saygı gösterilmeli ve yapının kendini daha iyi anlatmasına imkan sağlanmalıdır.

Aydınlatma ile kuşkusuz yapının algısı iyileştiriliyor. Kuruluşundan bu yana oynadığı didaktik rolü yeniden kazanıyor. Her dini yapı, bir kurtuluş mesajı ilan etmek için inşa edilmiştir. Cephesi, yaratılıştan itibaren dinin öğretilerini ve dogmalarını taşır.

İyi aydınlatmanın doğru ve kaliteli ışığa ihtiyacı var

İyi bir aydınlatma düşüncesinin çok ışığa değil, doğru uygulanmış, yüksek kaliteli aydınlatmaya ihtiyacı var. Minimum müdahale ile optimum aydınlatma seviyesine ulaşılmalıdır. Korumacılık ve tarihi esere gösterilen hassasiyet saygının en üst düzeyde örnek bir yaklaşım olması beklenir.

Bu amaçla, hesaplamaları yapacak elektrik mühendisleri ve aydınlatma uzmanlarının yanı sıra müdahalenin derecesini gözlemleyecek sanat tarihçilerine ve tasarımı değerlendirecek bir mimara ihtiyaç vardır. Tabii ki, şehir, bina, tarihi eser, anıt, ibadethane aydınlatması ve ışık efektleri oluşturmak kolay değildir. Mimarlar ve aydınlatma tasarımcıları, yapıları aydınlatırken bir takım zorluklarla karşı karşıyadır.

Cevap verilmesi gereken sorular vardır: Işık; yapının, mimarın, sanatçının amaçladığı gibi tasvir edilmesini sağlayacak mı? Geleneksel olmayan aydınlatma tasarımı gerekli olacak mı?

Tüm gece ortamı tasarımı insanlar içindir, bu nedenle insan odaklı, özellikle çevre sakinlerine konfor sağlayan ve insanların günlük alışkanlıklarına uyumlu olmalıdır. İnsanların günlük yaşamları üzerindeki etkisini göz ardı ederek körü körüne estetik ve sanatsal modelleme peşinde koşulmamalıdır.

Aydınlatma özgün ve çarpıcı olmalıdır

Aydınlatma tasarımı gece ortamını zenginleştirmeli ve orijinal olmalıdır, aksi takdirde sıkıcı görünecektir. Bu nedenle lambaların rengi veya şekli ne olursa olsun özgün ve çarpıcı olmalıdır.

Aynı zamanda, genel görünümü olumsuz etkilemeden, çoklu formlar birbiriyle birleştirilerek, birbirini tamamlamalı ve birbirini yansıtmalıdır. Böyle bir tasarım ışık, mekan ve sanatı mükemmel bir şekilde birleştirir. Ortaya harika bir düet duyulur.

Mimar Sinan bol ışık kullanırdı

Mimar Sinan'ın da camilerinin sembollerini öne çıkarmak amacıyla büyük miktarda ışık kullanıldığı bilinmektedir. Osmanlı mimarisini Orta Çağ Anadolu Türk mimarisinden ayıran en önemli özelliklerden biri de bol doğal ışık arayan pencere sayısının çok olduğu duvar tasarımıdır.

Pencereden gelen ışık huzmesi, günün farklı saatlerinde dans edercesine girdiği ortamı aktif hale getirirken, bu dans mekanı belirginleştirir ve bütünleştirir. Doğal ışık sağlayan pencere sistemindeki en küçük bir bozukluk ise bu ahenge zarar verir.

Aydınlatma, dini yapıları çekici ve etkileyici şekilde sergiliyor

Aydınlatmada tıpkı popüler bir şarkıyı söylerken başarılı bir şekilde düet yapan şarkıcılar gibi, ışık ve mekan uyumu aranmalıdır. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren modern mimariye yapay ışık uygulamalarının eklenmesi dini mimariye de sıçramıştır.

Cami ve minare ve aydınlatmanın teknoloji ve sanatla birleştirmekle çok güzel sonuçlar vermesi, ışık-mekan düetinin bütün yer yüzüne yayılması müslümanların konuya büyük önem vermesine neden oldu. Son yüzyılda dünyada church ligthing (kilise aydınlatma), cathedral lighting (katedral aydınlatma), chapel lighting (şapel aydınlatma) ve İslam Dünyası’nda mosque lighting (cami aydınlatma) önemli konu ve kavramlar arasına girmiştir.

Günümüzde camiler, kiliseler, tapınaklar, türbeler ve benzeri yapılar, farklı açılardan çeşitli renkler sağlayan ışık sanatı sayesinde daha çekici ve çarpıcı biçimde sergilenmektedir.

Kaliteli cami aydınlatması mekanı ideal ruha taşır

Cami aydınlatma tasarımı yüksek kaliteli aydınlatma teknolojisini kullanarak sanatsal ifade gücüyle, alanı aranan ideal ruh haline getirir. Cami, İslam toplumunun kalbidir. Müslümanlar günde beş kez dua etmek, haber alışverişinde bulunmak, ilişkileri geliştirmek ve hayır işleri düzenlemek için camide bir araya gelir.

Camilerin genellikle sahip olduğu başlıca bölümler Mihrap (niş), Minber, Minare (kule), Şerefe, Kuba (kubbe), Sahn (avlu), Kıble Duvarı, Abdest Çeşmesi ve Mescit bölümüdür. Namaz ve ibadetlerin ana hedefi Yaratıcıya ulaşmaktır. Bu hedefe yönelik olduğu için tüm camiler de Yaratıcının Evi olan Kabe’ye Mekke'ye yöneliktir. Bu yönü belirtmek için duvarın içine Mihrap adı verilen bir niş yapılmıştır.

Mihrap (niş), uzunlamasına eksende güney duvarının iç yüzeyinde yer aldığından, mihrap çevresi tüm mekanın en loş bir konumudur. Mihrabın sağ tarafında imamın hutbe okuduğu minber ve sol tarafında da genellikle vaizin konuşma yaptığı kürsüler vardır. Diğer bölümlerde uygun alanlara yerleştirilmiştir.

Cami aydınlatması ve minare aydınlatması çevreyle uyumlu olmalı

Cami aydınlatma sistemleri ve minare aydınlatma sistemleri, çevresiyle koordineli olmalıdır. Bu tasarım sadece aydınlatma işlevine değil, aynı zamanda sanat, dekorasyon ve çevre düzenleme işlevlerine de sahip olmalıdır. Cami alanının etkisini, işlevini, görünümünü,  güvenliğini ve çevre düzenlemesini geliştirmek için iyi aydınlatılmış bir tasarım gereklidir.

Mükemmel bir cami aydınlatma ve minare aydınlatma belirli bir anlamı olmalıdır. Aydınlatma kalitesi, belirli kişileri ve belirli olayları temsil eder veya tanımlar. Elbette belirli bir tarihsel arka plandan ve çevreden ayrılamaz, çevre ve mimari ile de bütünleşik olmalıdır.

Cami aydınlatma sistemleri ve minare aydınlatma sistemleri tasarlanırken, şeklini, bölümlerini, en küçük ayrıntılarını, rengini ve malzemesini etkilemeyen, form güzelliğini tam olarak gösteren ve çevredeki manzara ile koordineli birçok yönü tam olarak dikkate alınmalıdır.

Aydınlatma noktalarının seçimi konunun türüne bağlıdır, amaç tüm cami ve minareyi aydınlatmak, ışık, gölge ve parlaklık arasındaki farka dayanarak, onu şekillendirerek bütün halinde görüntülemektir.

Aydınlatma, cami ve minare özelliklerini (kubbe, kapı, pencere, mihrap, şerefe,  malzeme, renk ve çevredeki manzara vb. gibi) farklı bir kompozisyonla değerlendirmektir. Aydınlatma tasarımının becerisi, şeklini ve gövdesini vurgulamak için her bir parçanın ışık ve gölgesine ve de farklı parlaklığa güvenmektir.

Aynı zamanda insanların gördüğü her yöne en güzel şekilde göstermektir. İnsanların görüş yönünden kaçınarak parlamanın insanları rahatsız etmesini de önlemek gerekir. Lamba konumunun tasarımıyla ilgili, aydınlatma projeksiyonu yapılmalı, lambalar mümkün olduğunca gizlenmeli ve kamaşmayı önlemelidir.

Cami aydınlatması ve minare aydınlatmada bir tema olmalı   

Cami aydınlatma ve minare aydinlatma tasarımında bir odak, bir tema olmalıdır. Her yer parlak olamaz, çevrenin güzelleştirildiği düşünülürken, aynı anda ışık kirliliği gibi sorunlar doğmamalıdır. Aydınlatmanın odak seçimi, aydınlatılan cami ve minare tipine ve görünüm özelliklerine bağlıdır.

Cami minare aydınlatma, hatta minare şerefe aydinlatma tasarlarken tamamında aydınlatma tek tip olmamalıdır. Aydınlatma tasarımının becerisi, şeklini ve gövdesini vurgulamak için her bir parçanın ışık ve gölgesine ve de parlaklık farkına güvenmek demektir.

Aydınlatmada açı ve boyutlar dikkate alınmalı

Aydınlatma düzenlenirken üç boyutlu yapılar gibi çok açılar da dikkate alınmalıdır. Temel bir aydınlık ve karanlık kontrastı oluşturmak ve üç boyutlu izlenimi vurgulamak için ışık, belirli bir değişiklikle farklı yönlerden aydınlatmalıdır.

Çoklu görüş açıları, geniş bir seçim sunar ve aydınlatma tasarımında farklı konumlarda farklı görsel efektler oluşturabilir. İster üç boyutlu ister iki boyutlu yapı olsun, aydınlatılan nesnenin parlaklığı makul bir şekilde olmalı ve arka plan parlaklığı ile uygun kontrast sağlanmalıdır.

Cami minare aydınlatma, hatta minare şerefe aydınlatma şeması ve aydınlatma yöntemi belirlenmelidir. Yapının konusuna, şekline ve yüzey malzemesinin yansıtıcı özelliklerine göre hareket edilmelidir.

Cami aydınlatmada doğal ışık

Bir caminin en önemli özellikleri arasında ilk olarak doğal ışıklandırması ikinci olarak da caminin iç mekânının havalandırılması yer alır. Tavanın doğal aydınlatması, aydınlatma yoğunluğu seviyesinde bir denge oluşturur.

Ayrıca kubbenin tipik bir formu olan kubbe pencereleri, ışığın yüksek bir seviyeden alınmasını, ışığın homojen dağılımını sağlamasıyla gün ışığının iyi bir şekilde dağıtılmasını sağlar.

Günışığı kaynakları kubbe (kubbe pencereleri veya kubbe pencereleri aracılığıyla) ve duvarlardır (pencereler). Bu tür aydınlatmalar, görsel rekabet oluşturarak kamaşmanın ibadetten duyulan hazzı azaltmaması için dikkatli kullanılmalıdır.

Kaliteli aydınlatma gerçekliği artırır

Işık, her maddede ortak doğal unsur olarak algılanır. Bir nesne ne kadar kaliteli aydınlatılırsa, o kadar daha gerçek görünür. Işık, bir binanın iç tasarımının özelliklerini, kalitesini ve algısını ön plana çıkaran önemli bir faktördür.

Işık ibadete katkı sağlar

Yapay aydınlatma, dua ve hürmet için gerekli psikolojik çerçevenin oluşturulmasında önemli bir rol oynayan temel unsurlardan biridir. Işığın iyi dağılımı, duanın birinci işlevi olan saygıyı yerine getirmeyi sağlar, dikkatin dağılmasını önler, estetik açıdan da özgün olmasını sağlar. İbadet edenin konsantrasyonunu artıran bir ortam sunar.

Işık, konforu artırmalı

Işığın, sağlık açısından da gözleri stresten koruması, kazaları önlemesi ve mekan kullanıcılarının konforunu arttırması gerekir. Camiler ve minareler, güneş battığında karanlıkta bırakılmaz, bir sanat eseri gibi kaliteli aydınlatılarak, ruhu sakinleştirici, huzuru canlandırıcı bir duyguya ulaşılması sağlanır.

Aydınlatma yapının özelliğine göre belirlenmelidir

Cami aydınlatmada, minare aydınlatmada öncelikle öne çıkan; kubbesi, şerefeleri, mihrabı, minberi pencereleri, avlusu, minareleri, taş, mermer, ahşap, oymalı, kabartmalı gibi özellikleri belirlenerek, yapının türüne göre aydınlatma tercihi yapılmalıdır.

Düşündüren, hayranlıkla izlenen, etkileyici, azametli bir eserin niteliğine göre ışığın nasıl verileceği, cami ve minarenin önemli özelliklerine uygun şekilde belirlenmelidir. Bazı bölümlerde işçiliğine de ışık tutmak gereklidir. Uzun yıllar boyunca aydınlatma, bireysel ışık kaynaklarını doğrudan yapının yanlarına ve tepesine yöneltti. Ancak bu yöntem, düzensiz aydınlatma oluşturdu.

Ayrıca, aydınlatma açısı nedeniyle, ışığın yalnızca yüzde 20'si yapının yüzeyine ulaşırken, geri kalanı gece karanlığında gökyüzüne karışıp gitti.

Artan projektör sayısı, binanın sayısız detayının daha net tanımlanmasını sağlar. Bazı bina, tarihi eser, cami, minarenin uzun, ince tasarımı, tek tip bir aydınlatmayı zorlaştırır. Sanat yanını vurgulamak için şeklini ve derinliğini tanımlayan özellikleri aydınlatmak önemlidir.

Bu işlem, cami ve minarenin herhangi bir bölümünü karanlıkta bırakmak gerektiği anlamına gelmez.  Bu, aydınlatmanın yoğunluğunun ve yönünün en önemli özelliklere odaklanması gerektiği anlamına gelir.

Aydınlatma, önemli olana ışık tutmaktır

Aydınlatmanın özellikler etrafında nasıl özgünleştirileceğinin, derinlik ve ambiyans oluşturmak için ışık yoğunluğunun nasıl kullanılacağının temelinde, ‘önemli olana ışık tutmak’ yatar.

Cami aydınlatma, minare ışıklandırma için planlama yaparken dış aydınlatmanın, ziyaretçilerin nasıl gördüğü üzerinde büyük bir etkiye sahip olacağı, bir güvenlik ve görünürlük meselesi görüleceğini de akıldan çıkarmamak gerekir.

Doğru ve kaliteli aydınlatmada bilinmesi gerekenler

Birçok ışık türü dış mekan öğelerini kaldıramaz, bu nedenle dış mekan için tasarlanmış seçeneklerin tercih edilmesi gerekir.

Çok az yağmur yağan, yüksek düzeyde toz bulunan, kuru ve sıcak bir iklimde, toz geçirmezliğe odaklanan bir seçeneğe ihtiyaç varken, yağmurlu, kasırgalara eğilimli bir iklimde, su hasarını önleme özelliğine sahip seçenek olmalıdır. Kapıların yakınında daha yüksek lümen çıkışları seçilmelidir.

Güvenli bir giriş-çıkış için en yoğun trafiğin olduğu kapılar, en fazla ışığa ihtiyaç duyar. Bu alanda doğru ışık yayılımı ve konsantre odak karışımını sağlayan aydınlatmayı da seçmek yerinde olacaktır.

Başarılı cami aydınlatma, minare aydınlatmada en büyük unsur, ışığın nereye düştüğüne dikkat etmektir. Gün boyunca pencerelerden doğal ışığın nereye düştüğüne ve ayrıca kurmayı düşündüğünüz yapay aydınlatma armatürlerinden ışığın nereye düşeceğine iyi bakmak gerekir.

Işığın hafif düşüşü, yapının güzelliğini göstermek için mimari alanlar veya görünürlük kazandırmak için yürüyüş yolları gibi belirli alanları vurgulamalıdır.

Cami aydınlatmada amaç, ambiyans oluşturmaktır

Cami ve minare aydınlatma amaçlarının başında, genel görünürlükle birlikte rahatlatan bir ruh hali ve ortamda belirli bir ambiyans oluşturmak olmalıdır. Bunu başarmanın yolu ise gölgelerle oynamaktır.

Gölgeler oluşturmak için, çoğu camide bulunan sakinleştirici bir ambiyans için bir ışık karışımına ve ışık yokluğuna ihtiyaç vardır. Ancak ambiyans oluşturmak bazen en deneyimli aydınlatma tasarımcıları için bile zor olabilir.

Detaylara duyarlılık, yenilikçi teknikler ve çevrenin farkındalığı, düşünceli, etkili aydınlatma tasarımının şekillendirilmesine yardımcı olur.

Belirli dış mekan öğelerini daha net bir şekilde odaklamanın bir yolunu ararken, aydınlatma, çarpıcı bir çekicilik ve daha yüksek görünürlük eklemenize yardımcı olabilir. Yerinde, doğru aydınlatma çözümleri ile hedefler için güzel bir sonuç oluşturmak hiç de zor değildir.

Işık, psikolojik etki yapan faktördür

Işık kullanımı, önemli mimari unsurların vurgulanmasının yanı sıra fizyolojik ve psikolojik etkiler hissedilmesinde de önemli bir role sahiptir. Ayrıca gölgenin eşlik ettiği aydınlığın niteliği, niceliği, rengi, ibadet ve maneviyat havasını oluşturmanın yanı sıra kutsal mekanların niteliğini ve işlevini de etkiler.

Açıklıklar, caminin ana mekanında çeşitli aydınlatma seviyeleri oluşturmak için yapay aydınlatma ile bütünleşen önemli bir tasarım öğesidir. Yapay tavan aydınlatmasında iç, kamusal ve ikincil mekanların dağılımına dayalı, sürdürülebilir, güvenli ve uzun ömürlü aydınlatma türlerinin kullanımına uygun bir aydınlatma dağılımı benimsenmelidir.

Dini etkinlikler genellikle içeride yapıldığından caminin dış mimari özellikleriyle birlikte iç mekanına da dikkat etmek gerekir. Bu nedenle, camilerde iç mekan aydınlatma tasarımı ile farklı tasarımları öne çıkarmak, ziyaretçileri ve ibadet edenleri rahatlatmak,  onlara huzur ve sükunet vermek için camilerdeki aydınlatma özelliklerine daha fazla dikkat edilmelidir.

Cami aydınlatmada Güneş örnek olmalı

Cami ve minarenin uzun, ince tasarımı eşit şekilde aydınlatmayı zorlaştırır. Cami ve minare aydinlatmanın zorluğu, tıpkı güneşin gündüzleri yaptığı gibi, taş yüzeyde pürüzsüz, eşit bir ışık akışı oluşturmaktır. Vaazın verileceği kürsü, hutbenin okunacağı minber ve namazın kıldırılacağı mihrap caminin odak noktalarındandır.

Tüm bakışların doğal olarak bu alanlara çevrilmesi istenir ve beklenir. Bu alanları odak noktası haline getirmek aydınlatmanın en verimli yoludur. Minber ve mihrap için ışık katmanları oluşturmak akıllıca ve dikkat çekicidir.

Bir minber ve mihrap için tek bir ışık kaynağı seçmek, kesinlikle bazı sorunlar oluşturacaktır. Yumuşak gölgelerin oluşturulmasına izin vermek için doğrudan bu alanların üstünü aydınlatacak bir sıra aydınlatma tercihi en iyisidir.

Bunu ek spot stili armatürlerle birleştirdiğinizde, ziyaretçiler için odak ve gözleri fazla yormayacak kadar katmanlı bir aydınlatma oluşturulur.

Ana odak noktasını aydınlatmak için birden fazla ışık kullanmak iyi bir seçim olur. Vaizin rahatlığı için kürsüyü zıt yönlerde katmanlı yönlü spot ışıkları kullanarak aydınlatmak akıllıca bir çözüm olur.

Minberi önden aydınlatmak için bir ışık ve arkadan aydınlatmak için başka bir armatür yerleştirmek, konsantrasyonu artırıp gözleri bu alana yönlendirmek daha odaklı bir ışık oluşturmanın harika bir yoludur. Daha iyi görünürlük için daha fazla ışık gerektiren, daha büyük bir cemaat alanı ile minberin boyutuna bağlı olarak üç veya dört yönlü ışık yönlendirmeli bir kurulum seçilebilir.

Cemaat ibadet alanında aydınlatmayı mümkün olduğunca katmanlamak iyi olur. Bu aydınlatma alanının anahtarı, uygun sonucu bulmak için farklı aydınlatma seviyelerini ve kaynaklarını karıştırmaktır.

Alan, pencerelerden veya kubbe pencerelerinden herhangi bir türde doğal aydınlatmaya sahipse, o ışık kaynağından yararlanmak önemlidir. Bu, daha az yapay aydınlatma çözümüne ihtiyaç duyulacağı için aydınlatma maliyetlerini düşürmeye yardımcı olur. Aynı zamanda göze zarar vermeyen bir aydınlatma planı oluşturmaya da hizmet eder.

Doğal aydınlatma ile yapay aydınlatmayı etkili katmanlarda bir araya getirebilmek, cemaat alanının doğru şekilde aydınlatılmasını çok daha kolay hale gelecektir.

Okuma ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmak gerekli ve önemlidir. Kendi okuma materyallerini getiren cemaat için aydınlatma, aşırı yüklenmeden, rahat bir okuma aydınlatması sağlayacak kadar yoğun olmalıdır.

Bunun için en iyi kural, lümen çıkışını daha yüksek sıcaklıklarda daha yüksek veya daha düşük sıcaklıklarda daha düşük tutmaktır. Bu, nazik ve parlak arasında doğru dengeyi sağlayacaktır.

Karartma ışıklarını takmak iyi bir katkı sağlar. İlahiler veya dua sırasında kısılan daha parlak ışıklara sahip olmak, yalnızca ortam için mükemmel olan daha huzurlu bir deneyim yaratmakla kalmaz, aynı zamanda cemaatin iletilen mesaja odaklanmasına da yardımcı olabilir.

Aydınlatma kategorileri

• Genel aydınlatma; genel aydınlatma gereksinimlerini karşılar.
• Odaklanmış aydınlatma; namaz, mihrap veya minber gibi belirli bir alan veya faaliyete destek için doğrudan ışık verir.
• Yönlendirilmiş Aydınlatma; Kuran'ın muhafaza edildiği alan veya mihrap çevresindeki dekoratif desenlere dikkat çekmek için estetik bir noktayı vurgulamak için kullanılan aydınlatmadır.

Cami aydınlatmada doğal-yapay ışık dengesi kurulmalıdır

Cami aydınlatma verimi için doğal ve yapay ışık kaynaklarının yeterli dağılımının sağlanmasına da dikkat edilmelidir. Aydınlatma, sabahtan gün batımına kadar doğal aydınlatma, ardından geceleri yapay ışık arasında dengelenmelidir. Dini tesislerde ibadet ve ritüele göre mekan ve aydınlatma tasarımı değişmektedir. Binanın her bölümü farklı aydınlatma gerektirir.

İç mekanda gün ışığının sağlanması üzerindeki etkilerini belirlemek için camilerin iç mimari bileşenlerinin ve kaplama elemanlarının (tasarım ve form) incelenmesine nem ve öncelik verilmelidir.

Zor mimariyi aydınlatmak, geleneksel düşünceden kopmayı gerektirir. Işığı aynalarla odaklayan armatürlerle daha az enerji kullanan, ışığın yüzde 80'inden fazlasının doğrudan yüzeye parladığı sistemler tasarlanabilir. Sonuç, daha düzgün, üç boyutlu bir görüntü sunar.

Aydınlatma mimariyi güzelleştirir

Her konumun kendine özgü aydınlatma hususları vardır. Aydınlatma, herkesin güzelliğini takdir ettiği bir mimari değere daha da güzel katkılar sağlar. Bir cami ve minare güzel olsa da, uygun şekilde aydınlatılması zor olabilir.

Uygun cami aydınlatmasının bir başka unsuru da doğru armatür tipini kullanmaktır. Yüksek ısı armatürlerine/verimsiz lambalara dikkat edilmelidir.

Tipik olarak yüksek kubbelerde, tavanlarda, vitray pencerelerde ve duvarlarda sanat eseri işlemeler, seramik, vitray, hat ve tezhip olabilir. Bu hususlar, bu benzersiz konum için ne tür aydınlatma armatürlerinin ideal olduğunu belirler.

Belirli aydınlatma armatürleri, çalışma sırasında çok fazla ısı üretir. Bu da sanat eserine zarar verebilir. Aynı zamanda da oldukça verimsizdir. Kubbe ve tavanlar genellikle yüksek olduğundan, gerekli bakımı azaltmak için uzun süre dayanacak bir aydınlatma armatürü tercih etmek en akıllıca olanıdır.

Cami aydınlatma ve minare ışıklandırma için aklınızda bulundurmanız gerekenler

• Genel bir kural olarak, elektrik tesisatlarının döşenmesi, boruların geçeceği yerler, armatürlerin yerleşimi ve durumu yansıtacak yerler  tasarım ve uygulama arasındaki süreçte dikkate alınması gereken adımlardır.
• LED'ler, cami ve birimlerinin yeni teknoloji ile olan ilişkisidir. Kurulum fikri korkutucu görünse de tarihi bir esere yapılacaksa müdahalenin gerektiğinde kaldırılıp kolayca aslına döndürülebilmesine özen gösterilmelidir.
• Montaj için duvarlara delme, hafriyat, tahribat, çekme ve kırma müdahaleleri yapılmaması ve duvar yüzeylerine doğrudan kimyasalların uygulanmaması esastır.
• Seçilen imalat ürünleri, duvar ve cephe dokularına uygun olmalı ve caminin birimlerinden biri olduğu hissini vermelidir.
• Aydınlatmaya yansıyacak ışığın yoğunluğunun vurgulanacak yüzeye göre ayarlanabilir güce sahip olmasına özen gösterilmeli ve konunun uzmanları bu konuda ciddi hesaplamalar ve ölçümler yapmalıdır.
• LED kaynaklı ışık, göz kamaştırıcı bir şekilde ayarlanmamalıdır.
• Işık huzmelerinin içten dışa veya tam tersi olacağı çizim notlarında açıklanmalıdır. Kubbealtı veya çerçeve pencerelerin aydınlatma detayında ışık huzmelerinin içeriden dışarıya doğru konumlandırılması gerekmektedir. Böylece izleyicinin parlama sorunu en aza indirilmiş olacaktır.
• Montaj, devreye alma ve deneme gibi uygulamaların nasıl yapılacağı, tedarik edilecek malzemeler teknik özellikleriyle, teknik şartnamede yer alan malzemelerin belirtilmesinin yanı sıra, tüm uygulamalar, kesitler ve planlar detaylı çizimlerle sunulmalıdır.
• Caminin hangi birimlerine hangi armatür ve led tabanlı ışık ünitelerinin yerleştirileceği detaylı olarak belirtilmelidir.
• Armatürler mümkün olduğunca ahşap takozlar üzerine monte edilmeli, çimento esaslı harç ve benzeri bağlayıcılar kullanılmamalıdır.
• Tüm tesisatı besleyecek kaynak tanımlanmalı ve bağlantılar çizimlerle gösterilmelidir.
• Cami ve minareyi en iyi şekilde gösterecek aydınlatma uygulamaları yapılmalı, avlu duvarları, kapılar, harimin üst ve alt kısımları, pencereler ve sebiller ayrı ayrı düşünülmelidir.
• Avlu girişleri, anılan girişlerin mevcut sokak aydınlatma direklerine yerleştirilen aydınlatma elemanlarıyla vurgulanmalıdır. Bu sayede kitabenin ve kısmen cephelerin aydınlatılması sağlanacaktır.
•  Avluyu çevreleyen duvardaki pencereler, pencere içine yerleştirilen LED'ler sayesinde aydınlatılmalıdır
• Kemer bağına sabitlenmiş armatür ile kubbe aydınlatması sağlanabilir.
• Cepheye yansıtılacak LED'lerin sayısı, güçleri ve aralarındaki mesafeler aydınlatma uzmanları tarafından belirlenmelidir.
• Şadırvanın metal bağına yapılan montaj sayesinde uygun ışığın filtrelenmesi için bir uygulama yapılmalıdır.
• Karşılıklı yerleştirilmiş iki aydınlatma armatürünün kubbe yüzeyini tam olarak gösterecek şekilde konumlandırılmasına dikkat edilmelidir.
• Uçan destekler olarak adlandırılan ana kubbenin alt kısmını destekleyen destekler (kirişler) arasındaki demir bağların içine yerleştirilecek armatürler, desteklerin görsel etkisini artıracaktır. Işık demeti, destek vasıtasıyla ana kubbeye verilmelidir.

Aydınlatmada LED lambaların seçilmesinin nedenleri

Cami led aydınlatma ve minare led aydınlatma tercihinin çok çeşitli sebepleri vardır:

1. Aydınlatmada LED uygulaması hızlı bir gelişme dönemine girmiştir. Küçük gücü, boyutu, konsantre ışığı, yüksek tepe ışık yoğunluğu, esnek kontrolü, hızlı tepkisi, zengin ve canlı renkleri, değiştirilebilir grafikleri LED aydınlatmayı önemli bir avantaj haline getiriyor. Yavaş yavaş, kentsel gece manzarasının ana ışık kaynağı haline de gelmektedir.
2. Teknik düzeyde çevresel parlaklık ve aydınlatma renkliliği Cami LED aydınlatma ve minare LED aydınlatma kaynağı için en iyi seçimdir.
3. Geleneksel akkor ampuller ve neon lambalarla karşılaştırıldığında, LED lambalar daha düşük çalışma voltajına, daha küçük çalışma akımına, daha iyi şok direncine, yüksek güvenilirliğe ve uzun ömre sahiptir.
4. LED ışık emisyonun yoğunluğu, kullanımı kolay olan akım yoğunluğunu modüle ederek gerçekleştirilebilir. Yüksek verim ve enerji tasarrufu sağlayan LED aydınlatma, DC tahriklidir ve çok düşük fonksiyona sahiptir. Şu anda bilinen çok önemli enerji tasarrufu sağlayan beyaz ışık kaynağıdır.
5. Elektro-optik güç dönüşümü %100'e yakındır. Sıradan 60W akkor lambalarla 1000 saatte sadece birkaç kilovat saat ve 17 saatte 1 derece tüketir. Elektrik faturalarında sağladığı avantajlar çok açıktır. LED'in aydınlatma etkisi, geleneksel ışık kaynaklarına göre %80'den fazla enerji tasarrufu sağlar.
6. Çevre korumada LED lambanın DC sürücüsünün radyasyonu yok, yumuşak aydınlatma etkisi var, titremesi yok, sık sık açılabilir. LED, cıva ve kurşun gibi zararlı elementler içeren yaygın lambalarla karşılaştırıldığında, cıva ve ksenon gibi zararlı elementleri içermez.
7. LED'ler güçlü yönlendirme, yüksek renksel geriverim, iyi karartma performansı ve hatta akıllı karartma performansına sahiptir. Renk sıcaklığı değiştiğinde görüntüde herhangi bir hata olmayacaktır. Bunlara sıradan akkor lambalarla ulaşılamaz. Bu nedenle LED'ler yeni bir çevreci ışık kaynağıdır.
8. Uzun hizmet ömürlüdür. LED ışıklar, sıradan ışık kaynaklarının hizmet ömrünün 10 katından fazla olan 60 ila 100 bin saat hizmet ömrüne sahiptir. Uzun ömürlü ışıklar olarak adlandırılır. 3 yıl kesintisiz aydınlatma için kullanılabilir.
9. LED ışık, filament veya cam ampuller olmadan ışık yayan yarı iletken bir çiptir. Çok güçlü şok direnci, toz direnci, düşük enerji tüketimi vardır ve zor kırılır. Normal çalışma, düşük ısı ve ışık emisyonu için düşük voltaj ve akım gerektirir. Güvenlik tehlikesi azdır.
10. Geleneksel akkor lambalarla karşılaştırıldığında, LED lambalar DC tahriklidir ve titremesi yoktur, bu da AC'yi çalıştırmak için geleneksel akkor lambaların kullanılmasının dezavantajını iyileştirir.
11. LED, uzak ve dağlık alanlar, dış aydınlatma ve diğer düşük güçlü ortamlar için çok uygun olan DC, pil veya güneş enerjisi ile çalıştırılabilir.
12. Gelecekte, geleneksel ışık kaynaklarının yerini alacak LED'lerin gelecekteki fiyat eğilimini insanlar için giderek daha erişilebilir hale getirecektir. Bu da kaçınılmaz olarak pazar kapasitesinin hızlı büyümesine yol açacaktır.
13. Işık kaynağının rengi değiştirilebilir. LED ışık kaynağı, kırmızı, yeşil ve mavi olmak üzere üç ana renk ilkesine dayanmaktadır.
14. Bilgisayarın kontrolü altında, üç ana renk ilkesi 256 gri seviyesinden oluşabilir. 16.777.216 renk üretebilir.
15. Açık renk kompozisyonu değişken ve renklidir. Güzel, dinamik değişen efekt ve görüntü sağlar.
16. Metal hali de, halojen ve yüksek basınçlı sodyum lambalar gibi geleneksel peyzaj tabela aydınlatma armatürleri enerji tükettiğinden ve renkli ışık üretmeleri zor olduğundan, bunları RGB LED ile değiştirmek akıllıca bir seçimdir.
17. LED ışıklar, minare aydınlatma için çok çeşitli huzme açısı ve renk seçeneklerine sahiptir. İyi bir cami aydınlatma, minare ışıklandırma tasarımı, esere de bir nevi saygıdır.
18. LED hemen hemen tüm renkleri yayar, ancak renge hangi özellikleri göz önünde bulundurularak karar verilmelidir.
19. Genel amaç için yumuşak beyaz ve turuncu ışıklar kullanılabilir. Minare ışıklandırmada, canlandırıcı duygular sağlamak için mavi ve turuncu renkler de tercih edilebilir.
20. Şaşırtıcı renk değiştiren efekt oluşturmak istendiğinde, renk desenini tasarlayabilen DMX kontrolü ile RGB ışıkları uygulanabilir.
21. Cami ve minare aydınlatma yapılırken çevre kirliliğinden kaçınılmalıdır. Işık kirliliği bu günlerde büyük bir sorun haline geldi. Bilimsel araştırmalar, geceleri fazla ışığın, vücudun uyku düzenini sağlayan melatonin hormonu üretmesini engelleyerek vücudunun işlevine müdahale ettiğini göstermektedir.

İhtiyaç duyulan bölge aydınlatılmalı

İşin doğrusu, sadece ihtiyaç olan bölgeyi aydınlatmak gerekir. Öncelikle aydınlatmada daha az kamaşma özelliğine sahip LED aydınlatma armatürlerini seçmek, direkt ışıktan kaynaklanan kirliliğin azaltılmasına yardımcı olacaktır. Eğer ışığın kaliteli lensi ve blendajı yoksa kolaylıkla ışık sızıntısı meydana gelir.

Armatürün uygun düzenini de göz önünde bulundurmak gerekir. Montajdan önce, cami ve minarenin yüzeyini yansıtıp yansıtmadığını kontrol etmek gerekir. Malzeme yansıtıcı ise konuya çok fazla parlaklık verilmemeli. Bu renk aralığı insan gözüne daha az duyarlı olduğundan, mümkünse renk sıcaklığı 3000 ile 3500K arasında olmalıdır.

LED ışıkları, İstanbul ve Erzurum'da bile cami ve minareye uygulandığında daha iyi koruma sağlayan IP66 su geçirmezlik özelliğine sahip olmalıdır. Ayrıca 12V ile 24V arası çalışmayı destekleyen aydınlatma armatürlerini kullanmak daha iyidir. Elektrik çarpmasına neden olma olasılığı daha düşüktür. Belirli bölgeyi aydınlatmak için dar bir ışın (25°) seçmek çok dikkat çekebilir.

Renk kontrastı gibi en iyi sonucu elde etmek için aydınlatma düzenini yapının şekline ve boyutuna göre tasarlamak gerekir. Farklı ışın açısı kombinasyonlarını kullanarak cami ve minare aydınlatma için renk gradyan efekti üretilebilir. Temel bölge için büyük ışın açısı, uzak bölge için daha küçük açı kullanılabilir. RGB duvar yıkayıcı ışıklarını DMX-512 cihazına bağlayarak büyüleyici 3D renk dizisi üretilebilir.

Tüketeceği enerjiyi üretebilen Sistemler var

Camiye kurulması hedeflenen fotovoltaik sistemle enerji tüketimine denk düşecek  bir  üretim sağlanabilmektedir. Böylece cami aydınlatmada mevcut durumdaki   yıllık  tüketimi   karışılanarak   cami  aydınlatma   elektrik   yükünü   kendi   ürettiği   enerjiyle karşılayabilmektedir. Önerilen ikinci fotovoltaik sistemle ise daha yüksek miktarda enerji üretilerek cami aydınlatma dışındaki enerji ihtiyaçlarının önemli bir kısmını da karşılamak mümkün olmaktadır.

Cami minare LED aydınlatma fiyatları daha da anlam kazanmaktadır. Yapılan hesaplamalar LED’li sistemin enerji tasarrufu sayesinde kendi  masrafını  1,5  yıl  içerisinde çıkardığını, LED'li sisteme fotovoltaik sistemin de eklenmesiyle farklı senaryolar için geri ödeme sürelerinin  7,25  yıl  ile  8,50  yıl  arasında  değiştiğini  göstermektedir.

10  yıllık  süre içinde  önerilen  tüm  sistemler  ilk  yatırım  masraflarını  çıkarmış  ve  ek  kazanımların elde edilmesini sağlamışlardır.  Cami minare LED aydınlatma fiyatları alternatiflerine avantajlı konuma gelmektedir. Günümüzün en modern aydınlatma teknolojisi olan LEDlerin  ve  yenilenebilir  enerji  kaynakları  içinde  en  çok  gelecek  vaadeden teknolojilerden   fotovoltaiklerin   teşvik   edilmesi de önemlidir.

Günümüzde   LEDlerin   genel aydınlatma amaçlı kullanımı gittikçe  artmaktadır.  Fakat armatür  formları geleneksel aydınlatma elemanları ile kullanılan formlara benzer tasarlanarak masraflar en düşük seviyede tutulmaya çalışılmakta ve bu sebeple LEDlerin fotometrik üstünlüklerinden yeterli  olarak  yararlanılamamaktadır. 

LEDlerin   sadece   enerji   tasarrufu   için   değil,   tüm   fotometrik ihtiyaçları   karşılamak   üzere   de   kullanımını   teşvik   etmek   bu   noktada   önem kazanmaktadır. Buna  ek  olarak  literatürdeki  araştırmalar,  Türkiye  coğrafyasında oldukça avantajlı olan fotovoltaik panellerin kullanımının teşvik edilmesinin önemini vurgulamaktadır. Tarihi   bir   değeri  olmayan   bir   cami   için   fotovoltaik  paneller istenilen konumlara yerleştirilebilirken,   tarihi  yapılarda  durum   farklı   bir   boyut almaktadır. Tasarlanan,  seçilen  ve  önerilen modern  teknolojilerle  tarihi  cami  aydınlatma  ve  enerji  tüketimine  dair  sistemlerin ömür  süreleri  ve  sürdürülebilirlikleri  yükseltilmiştir.

Cami  içi  fotometrik  değerler iyileştirilmiş,  önemli  miktarlarda  enerji  tasarrufu  ve  buna  bağlı  olarak  ekonomik kazanımlar  elde  edilmiştir. Tarihi  yapılarda  modern  teknolojilerin  kullanımı  teşvik edilmiştir. Önerilen  enerji  etkin  sistemlerin  sadece  tarihi  camilerde  değil,  tüm  tarihi ibadethaneler   ve   ek   olarak   yeni   inşa   edilen   camilerde   de   kullanılmasıyla oluşturulabilecek.

Modern  teknolojileri  ve  yenilenebilir  enerji  kaynaklarını  kullanan Türkiye,  enerji tüketiminde  ciddi   miktarda  bir   azalma  sağlayacak.  Böylece   hem  ülke ekonomisine    hem   de   takip   edilen   uluslararası   enerji   politikalarına   katkıda bulunulmuş olacaktır.   

Aydınlatma ihtiyaçları değerlendirilip enerji tasarruflu LED aydınlatmaya geçişle ilgili maliyet-fayda ve ROI analizleri gibi ayrıntılı finansal bilgiler sağlanmalıdır. Cami LED aydınlatma fiyatları iyi araştırılmalıdır. Dinamik bir çekicilikle aydınlatmak için koordineli, iyi uygulanmış bir strateji gerekir. Nasıl aydınlatılacağını anlamak, aydınlatma için doğru ürünleri kullanmakla başlar.

Geleneksel aydınlatmanın dezavantajları

• Cıva kirliliği; geleneksel floresan lamba, büyük miktarda cıva buharı içerir. Kapsülün kırılan cıva buharı ise atmosfere buharlaşır.
• Düşük ışık verimliliği; geleneksel lambalar için, akkor lambaların ışık verimliliği yaklaşık %15'tir ve floresan lambaların ışık verimliliği yaklaşık %50'dir. Işık verimliliği düşüktür. Başka bir deyişle, geleneksel lambalar çok fazla ısı harcar.
• Gürültü kirliliği; floresan tüplerin, çalışma ve kullanım sırasında inanılmaz akım sesi ürettiği bilinen bir gerçektir.
• Geleneksel aydınlatma dikkat çekici şekilde yanıp söner; geleneksel ışıkların titremesi önemlidir. Geleneksel floresan lambalar alternatif akım kullanır, bu nedenle saniyede 100-120 kez flaş üretir, gözleri incitir.
• UV kirliliği; geleneksel lambalar ultraviyole ışınları üretir ve ışık kaynağının çevresinde sağlık açısından kötü bir görünüme sahip birçok sivrisinek bulunur.
• Aydınlatma kontrolü; voltaj kontrolü iyi değildir. Geleneksel floresan lamba, voltaj düştüğünde açılamayan doğrultucu tarafından salınan yüksek voltajla yanar.
• Enerji tüketimi; floresan lambaların teorik ömrü yaklaşık 10.000 saattir, ancak LED'lerin ömrü 100.000 saate ulaşabilir, bu da floresan lambaların on katıdır! Bu nedenle LED lambalar değiştirilmeden uzun süre kullanılabilir, bu da işçilik maliyetlerini düşürür. Değiştirilmesi zor durumlar için daha uygundur.
• Yüksek bakım maliyeti; uzun süreli kullanım, LED lamba gövdesinin kendisi, daha güçlü ve daha güvenilir olan geleneksel cam yerine epoksi kullanır. LED lamba yere düşse dahi kolay kolay zarar görmeyeceğinden güvenle uzun süre kullanılabilir.

Bu durumda cami aydınlatma ve minare aydınlatmada; konunun uzmanı, aydınlatma sistem ve gereklerine hakim, işinin ehli, kaliteli ekip ve malzeme tedarik edebilecek, proje hazırlama konusunda donanımlı, ufuk çizen danışmanlık yapabilecek ve başarılı referanslar sunabilecek firma tercihi yapılması gereken iştir. Buradaki bir eksiklik verilen emeğin, harcanan paranın, malzemenin ve bir daha hiç geri döndürülemeyecek zamanın boşa harcanmasıdır.

Etiketler: minare ışıklandırma fiyatları, minare aydinlatma lambaları fiyatları